Aşılama Pandemiyi Bitirir mi?

İlk Kez Aralık 2019 tarihinde tanımlanan COVİD-19 bugüne itibariyle 184 milyon kişide hastalık yaptı ve maalesef 4 milyon kişi hayatını kaybetti. Ülkemizde ilk olgunun görüldüğü 11 mart 2020 tarihinden günümüze kadar toplamda 5.5 milyon vaka sayısı görülürken 50 bine yakın vatandaşımız hayatını kaybetti. 

Covid-19 hastalığı için yüzde yüz etkili bir tedavi seçeneği mevcut olmadığından dolayı dünyada salgını kontrol altına almanın tek yolu yaygın ve kitlesel olarak insanların bu mikroba karşı aşılanmasıdır.

Çiçek hastalığı dünyada aşılama ile ortadan kaldırılan ilk ve en ölümcül hastalıktır. 

Aşının değerini anlatacak en iyi örnek belki bazılarınızın hatırlamadığı hatta adını ilk kez duyduğu  çiçek hastalığını yeryüzünden nasıl sildiğinin öyküsüdür. Çiçek hastalığı resmi en az 3 bin yıldır bilinen bir bulaşıcı hastalıktır.  Dünyada milyonlarca insanın ölümüne neden olmuştur. Çiçek aşısı sayesinde tüm dünyadan tabiri doğru ise silinmiştir. En son çiçek hastalığı dünya üzerinde 1970 yılların sonunda görülmüştür. Çiçek hastalığı dünyada aşılama ile ortadan kaldırılan ilk ve en ölümcül aşı ile önlenebilen hastalıktır. İnsanlık çiçek hastalığından kurtulmak için binlerce yıl mücadele etmiş, aşının ilk geliştirilmesinden ancak 100 yıl sonrasında hastalık tamamen yeryüzünden silinmiştir.

 Çiçek hastalığının aksine Covid-19 aşıları ise da hızlı bir şekilde geliştirilmiştir. Acil durumlarda kullanım onayı olan bu aşılar farklı teknolojiler kullanılarak üretilmiştir. 

5 tip Covid-19 aşısı vardır

Covid-19 aşılarını teknolojik üretim mekanizmalarına göre şu şekilde sınıflandırılabilir 

1) Ölü virüs aşıları (inaktif aşı); SARS-CoV-2 virüsünün kimyasal ajanlar kullanılarak öldürülmesi sonucu geliştirilen aşılardır. Ölü virüs vücuda tam olarak aşı içinde verilir, vücut içinde çoğalmaz ve üremez, güvenilirlik olarak yüksek olmasına karşılık koruyuculuk oranlara görece düşük olabilir. Ülkemizde uygulanan CoronaVac (Sinovac) aşısı bu aşıya örnektir. 

2) Canlı virüs aşıları;  SARS-CoV-2 virüsünün zayıflatılmış formundan elde edilen aşılardır. Rutin olarak uygulamaya girmiş değildirler.

3) mRNA aşıları: Bu aşılar yeni geliştirilen aşı teknolojilerine örnektir. Covid-19 neden olan SARS-CoV-2 virüsünün taç protein kısmını kodlayan genetik yapının bir yağ keseciği içinde aşı olarak insana verilmesinden sonra bu mRNA isimli mesajcı yapının insan hücrelerine girerek virüsün bu taç protein kısmının üretilmesini sağlar. Bu üretilen proteinlere karşı daha sonra vücut koruyucu antikor geliştir ve bu sayede hastalıktan korunma sağlanır. 

4) DNA aşıları; bu aşılar mRNA yerine DNA kullanan aşılardır mekanizma olarak mRNA aşılarına benzer. 

5) Vektör aşıları; bu aşılar vektör adını verdiğimiz bir takım insan içinde üreme kabiliyeti olmayan bazı virüsleri kullanan aşılarıdır. Bu taşıyıcı virüslerin genetik yapısı içine SARS-CoV-2 virüsünün taç protein kısmını kodlayan genetik yapı yerleştirilerek tıpkı mRNA aşılarında olduğu gibi taç proteinin insan tarafından üretilmesi ve buna karşı antikor geliştirilmesi esasına göre çalışmaktadır. Astra-Zenaca, Johnson ve Sputnik aşıları buna örnek olarak verilebilir. 

Dünyada 3 milyar doz Covid-19 aşısı uygulandı

Şu an itibariyle tüm dünya üzerinde yapılan Covid-19 aşı doz sayısı 3 milyara yaklaşmıştır. Ülkemizde ise toplamda 37 milyon doz Covid-19 aşısı uygulanmıştır. İlk doz aşı uygulananların sayısı 37 milyon olup ikinci doz aşı olanların sayısı 16 milyondur.   Şu ana kadar çalışması devam eden 128 aşı adayı mevcut olup 372 klinik çalışma devam etmektedir. Günümüzde acil kullanım onamı almış 19 Covid19 aşısı mevcuttur. 

Ülkemizde ugulanan CoronaVac aşısı (Sinovac Firması)

Çin merkezli Sinovac firması tarafından üretilen bir aşıdır. Aşı Coronavirüs’ün kimyasal yöntemler ile öldürülmesi sonrasında elde edilen inaktif olarak adlandırılan ölü virüs aşısıdır. İki doz şeklinde uygulanır. Dozlar arası 4 hafta süre bırakılır. Bu aşının Avrupa ve Amerika’da kullanımı mevcut değildir. Bu aşının 33 ülkede kullanım onamı almıştır. Ukrayna Türkiye’den sonra CoronaVac’a acil kullanım onayı veren 2’nci Avrupa ülkesi olmuştur.Sinovac, aşının Covid-19 enfeksiyonundan korumada genel vakalar üzerinde yüzde 50.65 olduğunu duyururken, hastaneye yatma oranında yüzde 83.5 ve ölümleri önlemede yüzde 100 etkili olduğu kaydedildi.Bu aşının ülkemizde yapılan Faz 3 çalışmasında da aşının etkinliği %83.5 olarak bildirilmiştir. Aşının rapor edilen ciddi yan etkileri bildirilmiş değildir. Lokal yan etki olarak adlandırılan aşı yerinde ağrı, kızarıklık, şişlik ve hassasiyet olabilir. Sistemik yan etkiler daha az sıklıkla görülür bunlar ateş, halsizlik, yorgunluk benzeri şikayetlerdir.  Genel olarak değerlendirildiğinde özellikle aşı öncesi dönemde özellikle sağlık çalışanlarının covid19 hastalığına bağlı ölümler sık rapor edilirken, aşının ilk olarak sağlık çalışanlarına uygulanması sonrasında belirgin olarak gözlemlediğimiz sağlık çalışanlarında bu hastalığa bağlı olarak ölümlerin azalmasıdır.  Ayrıca bu aşının çocuklarda yapılan bir çalışması da mevcuttur bu çalışma Çin de yapılmıştır, yaşları 3-17 arasında değişen 550 çocuk çalışmaya dahil edilmiştir. Bu çalışmada aşının güvenilir olduğu ve çocuklarda yüksek düzeyde antikor geliştirdiği rapor edilmiştir.

mRNA aşıları

Bu katagoride 2 aşı mevcuttur. Bunlardan ilki ülkemizde de uygulanan Pfizer-BioNTechmRNA aşısıdır. Diğeri ise Moderna firmasının geliştirdiği ülkemizde mevcut olmayan mRNA aşısıdır. Pfizer-BioNTechaşısı Amerika Birleşik Devletlerinde 12 yaş ve üzerindeki bireylere kullanım onamı almış bir aşıdır. İki doz şeklinde uygulanır dozlar arası 3 hafta verilmesi gerekir. Bu süre 17 gün ile 42 gün arasında değişebilir.  Bu aşının etkinliği yapılan çalışmalarda yüzde 95 olarak rapor edilmiştir. Bu aşı  lipid (yağ) kese içine yerleştirilen corona virüsün taç proteini kodlayan mRNA içerir. Bu mRNA insan hücresine giderek protein üreten organellere ulaşarak coronavirüsün taç proteininin üretilmesini sağlar. Üretilen Coronavirüs taç proteinleri kana geçerek bu proteinlere karşı koruyucu antikor oluşturulmasını sağlar. Bu mRNA insan hücrelerinin çekirdek kısmına geçmez, insan genetik yapıları (DNAsı) ile etkileşmez.  Bu aşının yapılmaması gereken tek nokta aşıya karşı gelişen anafilaksi olarak adlandırılan aşırı alerjik reaksiyondur.  Ciddi alerjik reaksiyon milyon dozda 5 olarak rapor edilmiştir. Genellikle alerjik reaksiyonların yüzde 90 aşı vurulmasından 30 dk sonrasında ortaya çıkmıştır. Bu aşının tromboz denilen kan pıhtılaşması ile ilgili bir yan etkisi veya ilişkisi rapor edilmiş değildir. 

Gebe ve emzirenlerde Covid-19 aşısı

Coranavirüs aşılarının gebelerde ve emiziren annelerde uygulanması irdelendiğinde, emziren annelerin bu aşıları güvenle olabilecekleri belirtilmelidir. Gebelerde kullanımı ise kesin bir veri veya öneri olmamakla birlikte gebeliğin son 3 aylık döneminde bu aşıların yapılabildiği bilinmektedir.

Cicidoktorum diyor ki

Aşı reddi kararı vermeden önce lütfen doğru kaynaklardan bilgi aldığınıza emin olun.