COVID-19 Sonrası Diyabet Gelişir mi?

2019 Aralık ayında ortaya çıkması sonrası tüm dünyayı etkisi altına alan covid-19 isimli virüsün her geçen gün sağlık üzerinde yeni bir etkisi ile karşılaşmaktayız. Mikroorganizmalar vücuda girdiklerinde ilk karşılaştıkları engel vücut bağışıklık savunma sistemidir. Savunma sisteminin verdiği cevap mikroorganizmanın vücudu enfekte etmesinde belirleyicidir. 

Covid-19 kronik inflamatuar hastalıkları tetikler mi?

Covid-19 enfeksiyonunda erken enfeksiyon fazı,akciğer fazı, aşırı inflamasyon fazı şeklinde üç aşaması vardır. Virus vücutta  ACE-2 reseptörlerine bağlanarak hücre içine  girip enfeksiyon oluşturmaktadır. Hücre içine giriş, hücrenin yabancı olarak algılanmasını, ilgili bölgeye bağışıklık hücrelerinin göçünü, yüksek oranda sitokin salınımını başlatmakta ve bir dizi zincir reaksiyonla saldırı cevabını oluşturmaktadır. Pek çok sistem bu saldırı cevabından direkt yada dolaylı olarak etkilenmektedir. Bazı durumlarda, kişinin henüz hastalık olarak ortaya çıkmamış kronik bir hastalığa bağlı inflamasyon cevabı da covid -19 enfeksiyonu ile hız kazanıp ortaya daha erken çıkabilmektedir.

Diyabetin mekanizması nedir?

Toplumda diyabet temel olarak  tip 1 ve tip 2 olarak iki  farklı tip olarak bilinmektedir. Geç başlangıçlı tip 1 ve erken başlangıçlı tip 2 olarak ara tipler olarak daha az yaygındırlar. Tip 1 diyabet sıklıkla 20 yaş altında görülen ve insülin hormonunun üretilemediği, tip 2 diyabet ise daha ileri yaş grubunda görülen üretilen insülin hormonunun etkin şekilde kullanılamadığı ömür boyu süren pek çok sistemi etkileyen kronik bir hastalıktır. Yediğimiz besinlerin, özellikle karbonhidrat içeren besinlerin çoğu vücutta enerji için kullanılmak üzere glikoza dönüşür. Sistemlerin çalışabilmesi için kandaki glikozun organlar tarafından doku içine alınıp kullanılabilmesi gerekir. Bunu sağlayan insülin hormonudur. İnsülin hormon yetersizliği yada insülinin etkin fonksiyon görmemesi durumunda kanda glikoz yüksektir ancak dokular glukozu alıp yakıt olarak kullanamaz ve fonksiyonlarına devam etmekte bozukluklar geliştirir. Hastalara diyabet tanısı, açlık ve tokluk kan şekeri düzeylerine, HbA1c düzeyine yada glukoz tolerans testi verilerine göre koyulur.

Covid-19 sonrası diyabet nasıl gelişir?

Dünyada milyonlarca insan Covid-19 enfeksiyonu geçirmiştir. Enfeksiyon sonrasında diyabet hastalığı gelişimi dikkat çekmeye başlamıştır. SARS-COV ile yapılan çalışmalarda daha önce diyabet olmayan ve steroid tedavisi almayan hastalarda enfeksiyonun sıklıkla ikinci haftasında diyabetin geliştiği gösterilmiştir. ACE-2 reseptörünün pankreastaki varlığı bilinmektedir. Virüsün bu reseptöre bağlanması ile pankreasta insülin üreten hücrelere girişi akut beta hücre işlev bozukluğuna neden olarak glukozun aşırı yükselmesine (hiperglisemi) neden olabilmektedir. Bu şekilde doğrudan hücreye virüs saldırısı dışında aşırı aktif bağışıklık cevabı da  pankreas hücrelerinin harabiyetinin sorumlusu olabilmektedir. Tip 1 diyabet gibi otoimmün hastalıklar bağışıklık hücrelerinin kişinin kendi hücrelerini yabancı olarak algılayıp harap etmesi gibi mekanizmalar ile oluşmaktadır. Covid-19 bu gibi benzer mekanizmaları aktifleştirebilmektedir.Ayrıca Covid-19 enfeksiyonunun çeşitli aşamalarında kullanılan steroid tedavileri de diyabeti tetikleyici etki yapmaktadır.

Diyabet gelişen bu hastalarda tedavide insülin kullanılmaktadır. Hastalığın bir kısım vakada pankreastaki inflamasyonun zamanla azalıp hastalığın iyileşebileceği düşünülürken, her hasta aynı şansa sahip olamayacaktır. Bu durum hem yetişkin hem de çocuk yaş grubunu etkilemektedir. Covid-19’ dan  korunmak, hepimizi sıklıkla aklımıza gelmeyen ve tüm hayatımızı etkileyebilecek hastalıklar geliştirmekten de koruyacaktır.

Bir yıldır, sonsuz enerji ile cici doktorum da  birbirinden güzel sayılar çıkaran  Dr.Merve Başkanı kutluyorum.
Cici Doktorum Dergisi pek çok soruya cevap veren konu ve yazarları ile öğretici, harika bir dergi.
Dr. İrfan Berber
İç Hastalıkları Uzmanı