Süt Yararlı mı? Zararlı mı?

Sütün içeriğinde ne var?

Süt, içeriği bakımından zengin bileşime sahip olan bir besin kaynağıdır. Sütün bileşimi (yağ, çeşitli amino asitlerden elde edilen protein) ineklerin yemine ve ırkına göre farklılık gösterebilir.

Tam yağlı inek sütü yaklaşık %87 oranında su, geri kalan %13 ise protein, yağ, karbonhidrat, vitamin ve mineralleri içerir. İşleme teknikleri, daha düşük yağlı çeşitler üretmek için yağı ortadan kaldırır: “azaltılmış yağ” %2 süt yağı içerir, “düşük yağlı” %1 süt yağı içerir ve “yağsız” neredeyse hiç süt yağı içermez. 

Sütün içerisindeki vitamin ve mineraller neler?

Sütün içerisinde kalsiyum, protein ,B2 Vitamini (riboflavin), B12 vitamini, potasyum, fosfor, A vitamini ve D vitamini (işleme sırasında eklenir) vardır.

100 g yağsız inek sütü 34 kcal

100 g tam yağlı inek sütü 58 kcal

100 g yarım yağlı inek sütü 47 kcal

Ergenlik döneminde süt tüketimi çok önemli!

İlerleyen zamanlarda  büyüme ve gelişmede gerçek bir atağın yaşandığı ergenlik döneminde çocukların hem boyları hem kiloları artar, hücreleri çoğalmaya ve yeni işlevler edinmeye başlar. Bu özel dönemde beslenmenin önemi giderek fazlalaşır. Kemiklerin gelişmesine bağlı olarak kalsiyum ihtiyacının arttığı bu dönemde süt tüketimi önemlidir.

Büyüme ve gelişme dönemindeki çocuklar beslenmelerinde gerekli olan kalsiyumun önemli bir bölümünü süt ürünleriyle karşılamaktadır. Yapılan bazı araştırmalar düzenli süt tüketiminin, çocuklarda boy uzaması ve kilo alımı üzerinde olumlu etkilerinin olduğunu göstermektedir. 

Çocuklar günde en az iki porsiyon süt ve/veya ürünleri tüketmelidir!

Çocukların sağlıklı büyüme ve gelişmeleri için günde en az iki porsiyon süt ya da süte eşdeğer besin tüketmeleri gerekir.Fakat; peynir veya yoğurt gibi farklı süt ürünleri biçimlerinin sağlık üzerindeki etkileri sütten farklı olabilir.

Türkiye’de günlük süt tüketimi çok düşük!

Birçok Avrupa ülkesinde kişi başı tüketilen süt miktarı günde ortalama 100 ml dir. Ancak ülkemizde yapılan araştırmalara göre ne yazık ki bu oran günde 24 ml gibi düşük bir düzeydedir. Okul çocuklarının meyve, sebze ve süt gibi sağlıklı besinlerin yerine, hazır meyve suyu gibi şekerli ve gazlı besinleri tükettiğini bildirilmektedir.

Çocuklar mutlaka gece yatmadan 1 bardak süt içmelidir.

Süt içmenin saati çocuklar için çok önemlidir. Günlük içilecek sütün 1 bardağı mutlaka gece yatmadan önce içilmelidir. Çünkü gece yatmadan önce içilen süt, büyüme hormonunun salgılanmasını, dolayısıyla boyun uzamasını daha fazla desteklemektedir. 

Sütteki kalsiyum D vitaminini arttırır mı?

Süt tüketiminin beraberinde her gün 25 dakika süre ile güneşe çıkmayı da ihmal etmemek de gerekmektedir. Çünkü sütten alınan kalsiyumun vücuda faydası, ancak güneşin UV ışınlarının etkisi ile ciltte sentezlenen D-vitamini sayesinde mümkün olabilmektedir. 

Gebelikte süt tüketimi anne karnındaki bebeğin kemik gelişimini destekler!

Gebelikte ve emzirme döneminde süt en çok kalsiyum kaynağı olan besinlerden birisidir. Gebelik döneminde anne karnındaki bebeğin kemik gelişimine destek olurken; doğumdan sonra sütünün kalitesini artırır. Ancak toplumumuzun yüzde 5-10’unun laktoz intoleransına olduğunu da unutmamak gerekir. Sütün içinde bulunan laktoz midede şişkinlik ve gaza neden olduğu için sindirimi zor olan besinler arasında yer almaktadır. Doğum sonrası anne süt ve ürünlerini tüketirken bunu göz önüne almalıdır. 

Laktozsuz sütler gerçekten sağlıklı mıdır? 

Laktozsuz süt ve normal süt arasında besin değeri açısından fark yoktur. Laktozsuz süt, pastörizasyona tabi tutulur ve süt şekeri laktozu parçalayan bir laktaz enzimi eklenir. Bu enzim sayesinde laktoz bağırsaklara gitmeden parçalanır. Laktozsuz süt, uygun şekilde soğutulursa, açıldıktan sonra son kullanma tarihinden sonra yaklaşık 7 gün dayanabilir. Bağırsakta ayrışmasını beklediğimiz laktoz, paketin içerisinde küçük parçalara ayrılmaktadır. Bu da intoleransı olan kişilere sindirim açısından daha kolaylık sağlamaktadır. Laktozsuz sütler içerisinde bulunan süt şekeri (laktoz)  kanda glukoz seviyesini, standart bir süte göre daha hızlı yükseltir. Bundan dolayı şeker hastalığı bulunanlar laktozsuz süt tüketirken dikkat etmelidir. 

Bitkisel bazlı sütlerin özellikleri

Bitki bazlı sütler laktoz içermez, bu nedenle bitkisel süt daha iyi tolere edilebilir. Ayrıca bitki bazlı sütte kolesterol de yoktur ve çoğunda çok az doymuş yağ bulunur. Bununla birlikte, besin içeriği büyük ölçüde değişir; bu nedenle, vücudunuz için gereken besinleri aldığınızdan emin olmak için gıda etiketini mutlaka okuyunuz. Bitkisel sütler arasında daha az bilinen ceviz sütü ise antioksidan özelliği ve sağlıklı yağ içeriği sayesinde kolesterol, kalp-damar hastalıklarına karşı olumlu bir etki gösterirken, kenevir sütü anti-inflamatuar maddeler içermesi ile kan dolaşımına katkı sağlar.  

Keçi sütü daha mı yararlı?

Keçi sütü  ortalama bileşim bakımından inek sütüne benzerlik göstermekle birlikte, bazı farklılıklar nedeniyle inek sütünden daha değerli olarak düşünülmektedir. Keçi sütü kısa ve orta zincirli tekli ve çoklu doymamış yağ asitleri bakımından zengindir. Laktoz oranı inek sütüne göre daha düşük olduğu için sindirimi çok daha kolay.Emilim ve metabolizma bozuklukları gibi otoimmün hastalıklarda (Haşimato gibi), sindirim güçlüğü çekenler ve bebek beslenmesinde (alerjen riski düşük) tercih edilmektedir. 

Süt nasıl saklanır? 

Süt genellikle kartonlarda veya opak kaplarda satılır, çünkü ışığa çok fazla maruz kalmak içeriğindeki A ve B2 vitamininin kaybına neden olabilir. Süt açıldıktan sonra, etiketteki son kullanma tarihinden itibaren yaklaşık 3-5 gün dayanır. Sütü, sıcaklığın en fazla değiştiği ön veya yan raf kapısı yerine buzdolabının arka tarafına doğru saklayın. Sütün buzdolabındaki diğer yiyeceklerin koku ve tatlarını emmesini önlemek için kartonu kapatmayı veya şişenin kapağını kapatmayı unutmayın. 

Çiğ sütün özellikleri

Çiğ süt pastörize edilmez, dolayısıyla içerisinde ‘Salmonella, Listeria ve E. coli’ gibi zararlı bakterileri barındırabilir. Çiğ süt ve çiğ sütten yapılan yumuşak peynirler özellikle yaşlı yetişkinler, bağışıklık sistemi zayıf olanlar, hamile kadınlar ve çocuklar için tehlikelidir. Listeria, hamile kadınlarda düşük, fetüsün veya yenidoğanın hastalanmasına veya ölümüne neden olabilir.

Süt kilo aldırır mı? 

12.000’den fazla ergen üzerinde yapılan büyük bir çalışmada süt tüketiminin kilo alımını etkileyip etkilemediği incelenmiş. Sonuçlar süt yağının kilo alımı ile ilişkili olmadığını göstermiş. Ancak yüksek miktarda düşük yağlı süt tüketiminin (günde 3 porsiyondan fazla),  alınan fazla kaloriden dolayı  kilo alımına neden olabileceği ve bunun kişinin yüksek vücut kitle indeksi ile doğrudan ilişkili olduğu saptanmıştır. Ancak bu konuda daha ayrıntılı çalışmaların yürütülmesine ihtiyaç duyulmaktadır.

Cici doktorum diyor ki…

İnsana özgü tek sütün anne sütü olduğunu unutmayın.