Çocuklarda Beslenme Şekli Otit Gelişimine  Neden Olabilir  

Çocuğunuzun gerek beslenme şeklinin, gerekse beslenme yönteminin otit gelişiminde rol oynadığını biliyor musunuz? 

Yapılan çalışmalarda, çocuklarda kulaktaki östaki borusunun anatomik yapısı gereği, beslenme sırasındaki duruş pozisyonunun ve beslenme şeklinin orta kulakta otit gelişiminde rol oynadığı saptanmıştır. Bu nedenle çocukların beslenme sırasında östaki borusunun zarar görme ihtimalinin olduğu göz önüne alınmalı ve bu durumun da otit gelişiminin arttığı unutulmamalıdır. 

Peki nasıl oluyor da beslenme şekli otit gelişimine neden oluyor? 

Otitis Media (OM) Nedir?

Otitis Media(OM), çocukluk çağının, üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra en sıklıkla görülen hastalığı olup, orta kulak boşluğunun inflamasyonudur. Genellikle etken %60 oranında bakterilerdir (streptococcus pneumoniae, haemophilus influenzae, moraxella  catarrhalis vb). %20-25 oranında da virüsler (Respiratuvar Sinsityal Virüs, Sitomegalovirüs ve Rhinovirüs) OM neden olabilir.   

Otitis Media (OM) Ne Sıklıkta Görülür?

Çocukların %85’i en az bir kez OM geçirmektedir. Bu sıklık eşlik eden risk faktörlerine göre değişiklik göstermekle ve OM çocuklarda  tekrarlayabilmektedir. Çocukların %50’si üç ya da daha fazla, %25’i altı ya da daha fazla OM geçirebilir. En sık 6 ila 11 ay arasındaki bebeklerde ve 4-5 yaş civarında çocuklarda görülür. OM sıklığı 7 yaşından sonra azalmaktadır. 

Östaki Borusu Orta Kulağı Otit Gelişiminden Nasıl Korur?

Östaki borusu, kulak fizyolojisinde önemli bir yere sahiptir. Temel fonksiyonu orta kulaktaki hava basıncını dış ortam basıncıyla dengelemek ve orta kulakta biriken sıvıları genize aktarmaktır. Östaki borusu aynı zamanda burun ve geniz tarafından gelen salgı ve enfeksiyon etkenlerinden orta kulağı korumaktadır. Östaki borusu tıkanıklığında orta kulağa hava geçişi engellenir ve orta kulakta negatif basınç meydana gelir. Adenoid vejetasyon (geniz eti),  kitle gibi mekanik tıkayıcılar, rinit, sinüzit gibi alerjik durumlarda östaki borusu tam fonksiyon göremeyebilir ve orta kulakta otit gelişebilir. 

Beslenme Otitis Media (OM) Gelişimine Nasıl Etki Eder?

Bazı durumlarda östaki borusunun havalandırma, drenaj ve koruma fonksiyonları tam olarak devreye giremez ve enfeksiyon gelişebilir. Bunların başında bebeklerde biberonla beslenme, parmak emme ve emzik kullanımı gelmektedir. Özellikle yatarak  ve biberonla beslenen bebeklerde regürjite olan gıdaların orta kulağa  ulaşması, daha sonra bu ortamda mikroorganizmaların çoğalması ile orta kulakta enfeksiyonu (OM) gelişme riski artar. 

Emzirme Otitden Nasıl Korur?  

Emzirilen bebeklerde otit oluşumu biberonla beslenen bebeklere  oranla çok daha azdır. Emzirmenin otiti önleme mekanizması şu maddelerle açıklanabilir:  

1) Anne sütü içerdiği immun faktörler ile çocuğu enfeksiyonlardan korumaktadır. Anne sütü alan çocuklar, başta otit  olmak üzere tüm enfeksiyon hastalıklarına daha az yakalanırlar.  

2) Emzirme esnasında yapılan emme hareketi, östaki borusunun fonksiyonunu en etkin şekilde gerçekleştirmesini sağlar. 

3) Anne sütü alan bebekler  daha dik pozisyonda beslenir, bu sayede sütün östaki borusuna  kaçması önlenir.  

4) Emme sırasında uygun dil hareketi gelişir. Meme sert ve  yumuşak damağın birleşmesiyle ağız içine doğru tekrar çekilir. Bu da reflünün önlenmesini sağlar. 

5) Beslenme sırasında östaki borusuna kaçan anne sütü, formülaya yani mamaya göre orta kulağı daha az irrite eder. Bu nedenle de anne sütü alan çocuklarda daha az otiti gelişir. 

Biberonla Besleme Otit Oluşumunu Nasıl Etkiler?  

Yapılan çalışmalarda bebeklerin biberonla beslenmesi ile daha sık otite yakalandığı saptanmıştır. Biberonla beslenmenin otit sıklığını arttırması şu bir dizi mekanizmayla açıklanabilir: 

1) Biberonla beslenen bebekler anne sütünde bulunan immün  sistemi güçlendirici lgA’dan mahrum kalmaktadır. Bu da onların otit dahil tüm enfeksiyon hastalıklarına yatkınlığını artırır.  

2) Bebek yatar pozisyonda biberonla beslendiğinde, biberondaki sıvı östaki borusuna, oradan da orta kulağa geri kaçabilir. Böylece patojen mikroorganizmaların kulağa taşınması kolaylaşır ve üremesi için uygun ortam sağlanır. Bunun sonucunda da otit gelişimi riski artar.  

3) Bebek biberonla beslenirken yumuşak damak hareket ederek östaki borusunun nazofarenkse (genize) açılan kısmının önünü kapatır ve normalde olması gereken orta kulaktaki sıvının drenajını engeller. Bu durum da patojen mikroorganizmaların yerleşmesini ve üremesini hızlandırır.  

4) Biberonla besleme, dilin dalga hareketleri ile dili yukarıya doğru yükseltir ve dolayısıyla dilin geri gitmesini engeller.  Bu durum östaki  borusunun tıkanmasına yol açar ve orta kulaktaki sıvının drenajı gerçekleşemez. Orta kulaktaki sıvı drenajının tam olmaması otiti riskini arttıran bir faktördür.

Emzik Kullanımı ve Parmak Emme ile Otit Sıklığı Artar mı?  

Emzik kullanmanın ve parmak emmenin otit sıklığının arttırdığı çalışmalarla tespit edilmiştir. Emzik veya parmak emmenin otit gelişimine etkisi bir dizi mekanizmayla açıklanmaktadır. Bunlar:  

1. Emzik ve/veya parmak emme dilin hareketini zorlayarak östaki  borusunun disfonksiyonuna neden olur. Aşırı parmak emme, dilin geri hareketini ve çeneyi zorladığı için östaki borusunun tıkanmasına yol açar. Bu durum da çocukta otit gelişme riskini arttırır.   

2. Emik ve/veya parmak emme ile östaki borusunda oluşan fonksiyon bozukluğu ile genizde (nazofarenks) oluşan sekresyonların orta kulağa geri kaçışı artar. Özellikle soğuk algınlığına yaygın olarak neden olan patojenler bu yolla  kolay orta kulağa girebilir ve otit geliştirebilir.   

3. Emzik kullanımı östaki borusunun disfonksiyonu ile birlikte diş yapısında da değişikliklere neden olabilir. Parmak ve yalancı emzik emme, dilin itme kuvvetini artırır. Dilin itme kuvvetinin artması da diş aralarında açıklık gelişmesine ve dişlerde  şekil bozukluğuna neden olabilir. Bunların sonucunda maloklüzyon denen çenede  malformasyon gelişir ve alt ve üst çenelerin iyi kapanmaz.   

Beslenme Sorunları Nedeniyle Oluşan Otitin Bulguları Nelerdir?  

Beslenme sorunları ile oluşan otitin bulguları Akut Otitits Media (AOM) ile aynıdır. Bulgular ani başlar. Özellikle küçük ve henüz kendini ifade edemeyen çocuklarda otiti tanımak zor olabilir. Çocuğunuzda aşağıdaki bulgular olduğunda otitten şüphelenebilirsiniz: 

• Kulakta ağrı
• Kulağa (tragusa) bastırınca çocukta huzursuzluk yada ağrı oluşması,
• Kulakta dolgunluk hissi,
• Öksürük,
• Burun akıntısı,
• Ateş,
• Huzursuzluk,
• Uykusuzluk,
• İshal,
• Çocuğun etrafa ve oyuna ilgisinin azalması.

 Çocuğunuzu Otitis Mediadan Korumak İçin 10 Öneri: 

1. Bebeğinizi mümkün olduğu kadar 2 yaşa kadar emzirin. Aksi halde emzirme süreniz en az altı ay olmalıdır. 
2. Emzirmeniz mümkün değilse bebeğinizi biberonla beslemek yerine kaşıkla ya da kadehle besleme (cup feeding) yöntemini kullanın.
3. Bebeğinizi biberonla beslerken asla yatırmayın ve bebeğinizin pozisyonunu 45°’lik açı oluşturacak şekilde ayarlamaya çalışın.
4. Bebeğiniz beslenirken biberonunu kendi kendine tutmasına izin vermeyin. Bu durumda mama yada anne sütünün östaki borusuna kaçması ve orta kulağa geçmesi ihtimali artmaktadır. 
5. Bebeğinizin biberonla beslenmesi 9- 12 aylar arasında sona erdirin. 
6. Bebeğinizi biberonla beslemek için yeterli zaman ayırın ve beslemenin bitmesi için acele etmeyin. 
7. Bebeğinizi biberonla besledikten bir süre sonra yarı dik ya da yüzükoyun pozisyonda yatırın. Sırtüstü ve yatay pozisyonda yatırmaktan kaçının.
8. Kullandığınız biberonun pozitif basınç sistemli vakum düzeni olmasına dikkat edin. Mamanın içinde hava kabarcıklarının olmamasına özen gösterin. 
9. Bebeğinizi yalancı memeye alıştırmayın. Emzik kullanıyorsanız 1 yaşından itibaren emzik kullanım süresini yavaş yavaş azaltın ve sonlandırın. 
10. Çocukların parmak,oyuncak gibi objeleri emmesine izin vermeyin. Parmak emme alışkanlığı durumunda bir uzmana danışarak bu sorunu çözmeye çalışın.