Nörolojik Açıdan Riskli Bebeklerde Erken Müdahale ve Takibi
-
- Şubat 1, 2025
Riskli Bebek Nedir?
Gebelik döneminde, doğum sırasında ya da hemen doğum sonrasında yaşanan sorunlara bağlı olarak, bir ya da daha fazla gelişimsel alanda, nörolojik açıdan gerilik görülebilecek bebekleri ifade eder.
Riskli Bebek terimi daha çok gelişim basamaklarında gecikme, postür kaslarında zayıflık, erken dönemde emme-yutma becerilerinde eksiklik, dil gelişiminin gecikmesi, kendi kendini sakinleştirememe, sürekli huzursuzluk, hareket etmekten kaçınma ya da aşırı uyarana ihtiyaç duyma, aşırı hareketlilik gibi duyu bütünleme problemleri ile davranışsal sorunlar ve psikososyal problemler açısından risk altında olan bebekleri ifade etmek için kullanılmaktadır.
Başka bir deyişle Riskli Bebek; gebelikte, doğum sırasında ya da doğum sonrası yaşanan sorunlara bağlı olarak bir ya da daha fazla gelişimsel alanda nörolojik açıdan gerilik görülebilecek bebeklere denir.
Kimler Riskli Bebektir?
*Prematüre bebekler,
*Doğum sırasında oksijensiz kalan bebekler,
Beyin kanaması geçiren bebekler.
*Nörolojik hastalık tanısı almış diğer bebekler.
Tüm yenidoğanların %60-70 inde en az bir risk etmeni bulunmaktadır.
Bütün risk etmenleri göz önüne alındığında tüm yenidoğanların %60-70 inde en az bir risk etmeni bulunduğu bildirilmektedir.
Risk etmeni taşıyan bebekler tüm alanlarda tamamen normal bir gelişim gösterebildikleri gibi kalıcı nörolojik defekt ve hareket bozuklukları da gösterebilirler. Bu nedenle riskli bebek grubu bebeklerin çocuk nöroloji uzmanı tarafından erken müdahale açısından düzenli takipleri önemlidir. Çünkü 0-3 Yaş döneminde, beyin gelişiminde nöroplastisite yeteneği (yeniden organize olma) maksimum düzeydedir. Bunun en hızlı olduğu dönem ilk 6 aydır. Prematüre bebekler 2 yaşına kadar düzeltilmiş yaş kavramına göre nörolojik değerlendirmeleri yapılır. Bobath Nörogelişimsel Fizyoterapi tekniği ile bu kapasite maksimum değerlendirilir.
Riskli Bebeklerde görülen sorunlar tablo***
Riskli Bebek; gebelikte, doğum sırasında ya da doğum sonrası yaşanan sorunlara bağlı olarak bir ya da daha fazla gelişimsel alanda nörolojik sorunların ortaya çıkmasıyla görülen;
- Gelişim basamaklarında gecikme
- Postür (vücut pozisyon) kaslarında zayıflık
- Erken dönemde emme-yutma becerilerinde eksiklik- dil gelişiminin gecikmesi
- Kendi kendini sakinleştirememe
- Sürekli huzursuzluk
- Hareket etmekten kaçınma ya da aşırı uyarana ihtiyaç duyma
- Aşırı hareketlilik gibi duyu bütünleme problemleri ile
- Davranışsal sorunlar ve psikososyal problemler .
Riskli Bebeklerin %50’sinde ileride motor koordinasyon problemleri ve %5-15 oranında Serebral Palsi (SP) görülmektedir.
Bu nedenle, riskli bebek grubunda SP ya da diğer gelişimsel bozuklukların en erken dönemde tespit edilmesi, uygun müdahale, rehabilitasyon ve tedavi seçeneklerinin belirlenmesi ve bu desteklere erken dönemde başlanması için bebeklere uygulanan nöromotor değerlendirmeler gittikçe önem kazanmaktadır.
Bu nedenle riskli bebeklerin nörolojik olarak ilk bir yaşta 1-3 ay arayla, 1-3 yaş arası 4-6 ay arayla, 3 yaş sonrası yılda bir olmak üzere uzun dönem izlemleri önemlidir.
Bebekler İçin Risk Etmenleri (Kliegman’a Göre) TABLO***
- Demografik-Sosyal Risk Etmenleri
- Anne yaşının 16 dan az, 40 dan fazla olması, yoksulluk,iİlaç, alkol, sigara kullanımı, duygusal ve fiziksel stres durumları
- Annede Hastalık Öyküsüne Bağlı Risk Etmenleri
- Genetik hastalıklar
- Kronik hastalıklar: Şeker hastalığı (DM), HT,
- Romatolojik hastalıklar
- Asemptomatik/semptomatik bakteriüri
- Önceki gebelikte yaşanan sorunlar
- Intrauterin fetal ölüm, yenidoğan ölümü
- Prematürite intrauterin büyüme geriliği
- Konjenital malformasyonlar
- Serviks yetersizliği
- Kan grubu uyuşmazlığı, yenidoğan sarılığı, Hidrops
- Yenidoğan trombositopenisi, Metabolizma hastalıkları
- Gebelik Sürecine Bağlı Risk Etmenleri
- Vajinal kanama, Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
- Çoğul gebelik, Preeklampsi
- Erken membran rüptürü, Poli/oligohidroamnios
- Doğumların sık aralarla yapılması
Akut ya da kronik dahili, cerrahi hastalıklar
Yetersiz doğum öncesi (prenatal) bakım
Kan pıhtılaşma bozukluğu (hiperkoagülasyon)
- Doğum ile İlgili Risk Etmenleri
- Prematüre doğum (37 haftadan önce doğum)
- Postmatüre (42 haftadan sonra doğum)
- Fetal distres, immatur lesitin / sfingomyelin oranı
- Makat gelişi, Mekonyumla boyalı amniyon sıvısı
- Kordon dolanması
- Sezeryan doğum
- Forcepsle doğum
- Apgar skorunun birinci dakikada 4 den küçük (<4)olması
- Yenidoğan Dönemine Ait Risk Etmenleri
- Doğum kilosunun 2500 gram dan az, 4000 gramdan çok olması
- 37 haftadan küçük, 42 haftadan büyük doğum
- Gestasyon yaşına göre düşük / yüksek doğum tartısı
- Takipne, siyanoz, Solukluk, pletore, peteşi
- Konjenital malformasyonlar
Riskli Bebeklerde Kullandığımız Nöromotor Değerlendirme Yöntemleri Nelerdir? Tablo***
- Alberta Infant Motor Scale (AIMS),
- Nörosensory Motor Değerlendirme Anketi (NSMDA).
- Hammersmith Infant Neurological Examination (HSMDA),
- Bayley-III Bebek ve Çocuk Ge- lışimi Değerlendirme Ölçeği (Bayley llll)
- Test of Infant Motor Performance (TIMPl)
- Prechtfs “Assessment of General Movements (GMs)
- Denver Gelişımsel Tarama Testi (Denver-II) veya AGTE (Ankara Gelişim Tarama Envanteri)
- Movement Assessment Battery Testi
- The Peabody Developmental Motor Scales-2 (PDMS-2)
- Infant Motor Profile (IMP)
- Dubowitz Neurological Assessment”
- Metropolitan Okul Olgunluğu Testi
- WISCR IV ve CAS Testi
- Moxo Dikkat Testi
Riskli bebekleri değerlendirmede “Genel Hareket Yeteneği Testi” kullanımı
Riskli bebeklerin takibinde nörolojik muayenenin yanı sıra genel hareket yeteneklerinin değerlendirildiği “Genel hareket yeteneği testi” ile de takip edilmelidir. Bu test bebeklerin 0-5 aylık döneme kadar süren genel hareket yetenekleri, ileri dönem motor ve mental gelişim hakkında tahminlerde bulunmamıza yardımcı olur. Genel Hareket Yeteneği Testi (Prechtl Video Analizi Yöntemi) uzun dönem prognoz açısından önemli veriler sağlamaktadır.
Sağlıklı insan beyninin erken dönemdeki en güçlü belirtisi genel hareket yetenekleridir. Sağlıklı insan fetüsünde genel hareketler hamileliğin 9. haftasında başlar ve doğum sonrası 16-20. haftaya kadar bir sistem içerisinde devam eder. Bu nedenle özellikle riskli bebeklerin hareketlerinin değerlendirilmesi çok önemlidir.
Genel Hareket Yeteneği Testi çekim esnasında Prechtl evre 4 yani aktif uyanıklık dönemi ideal zamandır. Bu test yapılırken dikkat edilmesi gerekenler:
- Uykuda ve ağlarken değerlendirme yapılmaz.
- Bez dışında kıyafet olmamalıdır.
- İdeal çekim preterm bebekler için 30-60 dk, term 5-10 dk olmalıdır.
- Preterm dönemde 2 hafta ara ile 3 çekim ve 3. ayda bir çekim yapılmalıdır.
- Video çekimlerinde; hareketlerin akıcılığı, hızı, orta hatta olan pozisyonu, başlangıç ve bitiş zamanlaması çeşitliliği değerlendirilir. Görsel algıya dayalı bir test. Yorgunken izlememelidir.
- Ayrıntıyı değil bütünü görmeye çalışılmalıdır.
- Ses uyaranı olmaksızın izlenmelidir.
- Ortamda renkli battaniye, ayna, fazla oyuncak olmamalıdır.
Eğer çocuğunuz riskli bebek tanımına uyuyor ise mutlaka Çocuk Nöroloğu tarafından değerlendirilmelidir.
Bu nedenle sevgili ebeveynler; Geç Kalmayın Çocuğunuzun Gelişimini Riske Atmayın.
