Öksürükte İnhaler İlaç Kullanımı

İnhale etmek nefes yoluyla solunum yollarına herhangi bir şeyi çekmek anlamına gelmektedir. Günümüzde astım hastaları öncelikli olmak üzere özellikle çocuklarda akut bronşit, ve bronşiolitlerde gelişen havayolu darlıklarının tedavisinde inhaler ilaçlar en temel tedaviler arasında yer almaktadır.

İnhaler ilaçların avantajları nelerdir?

İnhaler ilaçların,damar yada ağızdan içerek alınan  ilaçlara göre bazı avantajları mevcuttur. İnhaler tedavi;

1. Solunum yollarına ve bronşlara doğrudan etkiler,

2. Daha az ilaç dozuna maruz kalmayı sağlar,

3. Daha hızlı etki gösterir,

4. Daha az yan etki nedeniyle tercih edilen tedavi şeklidir.

İnhaler ilaç vermek için geliştirilen cihazlar nasıl kullanılır?

İnhaler yoldan antiastmatik  olarak kullanılan ilaçların kolay kullanımı için birçok cihaz geliştirilmiştir. Cihaz kullanımı ne kadar iyi yapılırsa, tedavi etkinliği o kadar iyi olmaktadır. İlacını doğru teknikle alamayan hastalar hiç ilaç kullanmamış sayılabilir. Bu nedenle cihaz eğitiminin  pratik olarak önemi büyüktür.

Günümüzde inhaler ilaç vermekte kullanılan cihazlar başlıca üç grupta toplanabilir.

1. Ölçülü Doz İnhaler İlaçlar (ÖDİ)

İnhaler ilaçlar düzgün şekilde kullanıldığı takdirde bile, ilacın yaklaşık %10-20 kadarı akciğere ulaşır. Bu yüzden üretici firmalar buna göre doz ayarlamasını yapmaktadırlar. İlaç kullanımından sonra ağız boşluğunun ve boğazın derinliklerine kadar su ile çalkalanıp ağız temizliği yapılmaması durumunda ses kısıklığı, ağızda mantar hastalığı (kandidiyazis) gibi bazı istenmeyen yan etkilere neden olabilir. Yan etkileri önlemek amacıyla ilacın alınmasından sonra mutlaka ağzın su ile çalkalanması veya ilacın yemekten hemen önce alınması önerilmektedir.

Ölçülü doz inhaler İlaç nasıl kullanılır?

1. İnhaler cihazın koruyucu kapağı çıkarılır.

2. İnhaler cihaz sallanır.

3. Derin bir nefes alma ardından derin bir nefes verme ile akciğerdeki hava boşaltılır.

4. Ağız parçası dudaklar arasına alınır. Dil inhalerin çıkış kısmını kapamamalıdır. İnhalerin dip kısmı yukarıya bakıyor olmalıdır.

5. Derin ve yavaş bir nefes alınırken eşzamanlı olarak tüpe basılır ve akciğerler hava ile doluncaya kadar nefes almaya devam edilir.

6. İnhalerin ağız parçası dudaklardan uzaklaştırılır.

7. Nefes en az 10 saniye kadar tutulur ve yavaşça burundan nefes verilir.

8. Tüpün koruyucu kapağı yerine takılır.

9. İkinci doz için en az 30 saniye beklenir ve yeniden sallanır.

Çocuklarda ölçülü doz inhaler kullanımı:

Hazne ile birlikte  de bu ilaçlar kullanılabilir. Hazne ÖDİ cihazının kullanımı sırasında eşzamanlı tüpe basma ve nefes alma zorluğu yaşayanlar çocuklar için bu zorluğu ortadan kaldırır.

ÖDİ+Hazne kullanımı nasıldır?

1. İnhaler cihazın koruyucu kapağı çıkarılır, sallanır ve hazneye takılır.

2. Derin bir nefes verme ile akciğerler boşaltılır. Haznenin ağızlığı ağza alınır.

3. İnhaler ilaç bir kez hazne içine sıkılır. Derin ve yavaş bir şekilde 5-10 kez nefes alınır.

4. Cihaz ağızdan çıkarılır. Nefes 10 saniye tutulur ve burundan nefes verilir.

5. İnhalere basmadan aynı manevra 3-4 kez derin nefes alınıp verilebilir.

6. İlacı ikinci kez kullanmak gerekiyorsa 1 dakika sonra aynı manevralar tekrarlanır.

Ölçülü doz inhaler ilaç reçete edilen hastalara, sağlık personeli tarafından (doktor, hemşire, eczacı anlatılmalı ve pratiği yaptırılmalıdır.

2. Kuru Toz İnhalerler (KTİ)

KTİ cihazlar mikron düzeydeki ilaç parçacıklarını büyük partiküller  şeklinde depolayan cihazlardır. Bu cihazlar hasta tarafından hava akımı oluşturulması ile çalışır. Hasta hızlı ve derin bir nefesle toz halindeki ilacı akciğerlerine çekmelidir. İlacın etkili bir şekilde akciğerlere kadar ulaşabilmesi için nefes alma ile en az 30 lt/dk hava akımı oluşturulması gereklidir. Bu düzeyde daha az hava akımı yaratabilen ağır hastalarda KTİ ile verilen ilaçlar etkisiz kalacaktır. Genellikle bu tip inhalerler erişkinler için tasarlanmıştır.

Kuru Toz İnhaler İlaçlar nasıl kullanılır?  

1. Cihazın kapağı çıkarılır.

2. Üretici talimatlarına göre KTİ cihazı, nefes almak için hazır hale getirilir.

3. Derin bir nefes verme ile akciğerdeki hava boşaltılır.

4. Ağız parçası dudaklar arasına alınır.

5. Mümkün olduğu kadar hızlı ve derin şekilde nefes alınır.

6. İnhalerin ağız parçası dudaklardan uzaklaştırılır.

7. Nefes en az 10 saniye kadar tutulur ve yavaşça burundan nefes verilir.

8. Tüpün koruyucu kapağı yerine takılır.

3. Nebülizer Cihazlar

Nebülizer cihazlar özellikle küçük çocuklarda, hastane servislerinde, yoğun bakımda ve acilde kullanılmaktadır. Ev tipi nebulizatör cihazları ile antiastmatik ilaçlar nefes alma yoluyla nebül formunda verilebilmektedir. Nebülizatörlerin ÖDİ ve KTİ cihazlara göre nispeten daha basit kullanım tekniği vardır. ÖDİ için el-nefes koordinasyonu ve KTİ için yeterli akım hızı gerekir. Bu iki cihazı etkili bir şekilde kullanamayan hastalar için nebulizatör cihazlar seçilebilir. Bu cihazlardan nebül şeklinde üretilen ilacı, hastalar ağızlık veya maske ile nefes alıp verme yoluyla akciğerlere iletebilir.

Üç tip nebulizatör mevcuttur.

1. Ultrasonik nebulizatör

2. Jet nebulizatör

3. Mesh nebulizatör

Ultrasonik nebülizerler; yüksek frekanslı ses dalgalarının sıvı formundaki ilacı mikron düzeyinde parçacıklara ayırması esasına göre çalışır. Jet nebülizerlere göre daha sessiz ve daha akışkan parçacık üretir.

Jet nebülizerler; daha küçük çaplı parçacıklar üretebilmektedir. Jet nebülizerler ile kistik fibrozis gibi hastalığı olan çocuklarda akciğerlere antibiyotikler bu cihazlarla uygulanarak sistemik yoldan alınan antibiyotiklere göre ilaç yan etkileri çok azaltılmış olur.

Mesh nebülizerler;

Son yıllarda teknolojik gelişmelerle birlikte nebül formunda ilaç verilmesi amacıyla kullanılır. Bu cihazlar ile konsantrasyondaki ilaçlar kolayca akciğerlere ulaştırılabilir. Kontamine yani olma riskleri nedeniyle düzenli olarak temizlenmeleri gerekir.

İnhaler ÖDİ ile alınan ilaçlarda olduğu gibi KTİ cihazlarla alınan ilaçların da önemli bir kısmı boğaz ve gırtlakta  birikmektedir. Bu durum ses kısıklığı, mantar gibi bazı istenmeyen yan etkilere neden olmaktadır. Yan etkileri önlemek amacıyla ilacın alınmasından sonra mutlaka ağzın su ile çalkalanması veya ilacın yemekten hemen önce alınması önerilmektedir.

Nebulizatör cihazlar nasıl kullanılır?

1. İlaç nebül haznesine dökülür.

2. Cihaza bağlı ağızlık veya maske dudakların arasına alınır.

3. Cihazın yanında rahat bir şekilde oturulur.

4. Elektriğe bağlı cihazın düğmesi açılarak çalışması sağlanır.

5. Ağızlığa gelen nebül şeklindeki ilacın, nefes alıp verilerek akciğerlere ulaşması sağlanır.

6. Haznedeki ilaç bitinceye kadar nefes alıp vermeye devam edilir; ilaç bitince ağızlık çıkarılır ve cihaz kapatılır.

İnhaler ilaç kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler:

İnhaler ile alınan ilaçların önemli bir kısmı boğaz ve gırtlakta  birikmektedir. Bu durum ses kısıklığı, mantar gibi bazı istenmeyen yan etkilere neden olmaktadır. Yan etkileri önlemek amacıyla ilacın alınmasından sonra mutlaka ağzın su ile çalkalanması veya ilacın yemekten hemen önce alınması önerilmektedir.

Sonuç olarak;

İnhalasyon tedavisinde hangi cihazın kullanılacağının kararı hasta-hekim görüşmesi, hastalığın ağırlığı, hastanın cihaza uyumu ve  cihazla verilen ilacın göstereceği faydaya bağlı olarak saptanır. Astım nedeniyle nefes yoluyla akciğerlere ilaç alımı durumunda; kullanılan cihazların doğru kullanılması ilacın etki göstermesi açısından çok önemlidir. Bu nedenle bu cihazların nasıl kullanılacağı astımlı hastalar ve çocuk hastanın ebeveyni tarafından öğrenilmelidir. Cihazlar çocuklar için gürültülü ve onların ürkmesine yada korkmasına neden olacaksa renklendirilebilir. Çocuğun korkmadan ve fayda göreceği anlatılarak uygulanabilir ise tedavi süreklilik kazanır ve kullanımı daha kolaylaşır.Hangi tip olursa olsun inhalasyon tedavilerinden sonra ağız bakımı, diş fırçalama eğitimi çocuklara kazandırılmalıdır. Akciğer sağlığı kadar ağız ve diş sağlığı da önemlidir. Astım ve havayolu hastalıklarının genelde kronik hastalıklar olduğu ve bu tedavileri çocuklarımızın uzun süreli kullanabileceği akıldan çıkarılmamalıdır.

Cici doktorum diyor ki

Özellikle küçük çocuklarda nebulizatör kullanımı sonrası mutlaka çocuğunuzun yüzünü yıkayın. Böylece onun gözlerini de korumuş olursunuz.