Çocuklarda Çizim Yeteneğini Nasıl Fark Ederiz

Ailelerle bağı çok güçlü olan bir çocuk markasının; Kral Şakir’in yaratıcısıyım.Bu sayede ailelerle çok yoğun bir diyalog içinde olduğumu söyleyebilirim. Konuştuğumuz onlarca konu içinde beni en çok heyecanlandıran sorular, çocukların çizim yeteneğine dair olanlar…

Bu makaleyi kaleme alırken, aile içi iletişim, çevre, okuma alışkanlığı gibi tartıştığımız çok çeşitli konuların arasında; ‘çocuklardaki çizim yeteneği’nin, neden özellikle sevdiğim konulardan biri olduğunu düşündüm.

‘Çizim yeteneği’ akademik bir konu; genel geçer belirteçleri ve konuyla ilgili izlenilmesi gereken yöntemleri var; bahsedeceğiz… Benim odaklanmak istediğim asıl nokta ‘çizim coşkusu’… Suyun akarsu olduğunu nasıl anlarız? Hidrografi biliminin buna dair söyleyecek sayfalarca verisi vardır ancak temelinde akarsu, akar! Çizim yeteneği de çocuğun içinden akar.

Çocukların çizim yeteneğine dair ilk ve en temel belirteç benim için çocuğun içinden doğal olarak gelen çizme arzusudur. Yıllarını çizimle ve çocuklarla geçirmiş birisi olarak, bu coşkuyu çocukta görüp fark etmek benim için kolay çünkü aynı çizme arzusu benim içimde de var.

Fakat bu yazı resim yapmak ve çizimin her türüne benim gibi tutkun olan kişilerle, sanata olan ortak sevgimizi paylaşmak için kaleme alınmıyor. Amacımız, işinde gücünde, gündelik koşturmacasının içinde olan, çocuk deneyimi sekiz on sene ile sınırlı; yaşam odağı görsel sanatlar olmayan anne-babaya yol göstermek, fikir vermek.  Her çocuk resim yapmaya bayılır. Çizim yeteneğinden kaynaklı önlenemez çizme arzusu ile her çocukta olan resim yapma hevesinin nasıl ayırt edileceği konusunda ise detaylara inmek gerekecek.

Görsel sanatlar konusunda yetenekli çocukların tespiti konusunda, aileler kadar öğretmenlere de görev düşüyor. Evde açığa çıkamayanlar okulda; okulda karşılık bulunamayanlar evde fark edilebiliyor. O yüzden bu konuda, anne babalar kadar öğretmenlerimizin de farkındalığını arttırmak istiyoruz.

Çocuklarla ilgili pek çok kuram çocukların doğuştan her konuda yetenekli olduklarını, zamanla bunların törpülendiğini öne serer. Buna karşın kimi çocukların görsel sanatlar ya da daha basitçe çizim konusunda diğerlerinden daha yetkin olduğu da bir gerçektir.

Dört yaşa kadar olan çocuklar henüz motor beceriler konusunda sınırlı olduğu için, bizler yeteneği ‘karalama’ dönemi sonrasında, daha çok beş altı yaş ve üzerinden itibaren gözlemlemeye başlıyoruz.

Anne babaların küçük yaşlarda, diğer yaşıtlarının çizim seviyelerine hakim olmaları çok mümkün olmadığı için,yaş ortalamasının önüne geçmiş çizimleri fark etmeyebilirler. Bu aşamada yetenek konusunda ipucu verecek olan, çocuğun kendini çizime ne kadar verdiğidir. Ortalama odaklanma süresini aşan zamanlarını çizime vermesi, sanatsal çalışmaları incelemekten keyif alması, yeteneğin varlığını düşündürür. 

Gerçi bu eğilimi çizimle sınırlı düşünmemek de gerekir. Kil, oyun hamuru gibi malzemelerle yeni formlar oluşturmakla da ilgilidirler. Hatta derslerine odaklansın diye etraftan malzemeleri toplanmış çocuğun, ağzından çıkardığı sakızdan figürler yapma çabasını bile görebiliyoruz. Çizim konusunda sınır tanımayan; yerleri, duvarları çizim alanı olarak kullanan çocuklarımız var…

Çocuklarımızın yetenek potansiyelini fark edip, nasıl destekleyeceğimizin peşindeyken, önemli bir konuya da kısaca değinelim; ket vurma ve sınır koyma konuları da birbiri ile karıştırılmamalı. Çocuğumuzun sanatsal yönünü açığa çıkarmaya çalışırken, hayatta uyulması gereken kurallar olduğunu öğretmekten de vazgeçemeyiz. Az önce örnek olarak verdiğimiz duvarları kaygısızca çizimlerle doldurma gibi bir durumlarda, onun gibi yaratıcı olup; duvarlara, kapılara kağıtları yan yana yapıştırıp, ona farklı ve geniş çizme alanları yaratabiliriz. ‘Bütün duvarlara çizim yapmana izin veremem ama hevesini görüp sana farklı alanlar açarım’ mesajı  ile sanatçı coşkusunu(!) ev kuralları ile bağdaştırabiliriz. Kolay değil; yetenekli çocuk sahibi olmak yetenekli ebeveynlik gerektiriyor…

Okul çağında ilerledikçe, çocukların çizimlerindeki beceriler artık aileler tarafından da algılanabilir hale geliyor. Çizimlerde derinlik, alan kullanma, renk çeşitliliği, renklerin uyumu fark edilir düzeye geliyor.

Çizim yeteneği tekil bir beceri değil, görsel sanatlara dair yeteneğin alt kollarından biri… Çocuğa verilecek desteğin de bu yüzden çizim becerilerinden öte, sanat perspektifi ile değerlendirilmesinde fayda var. Yetenekli çocuklara ne şekilde yaklaşılması, nasıl bir eğitime tabi olunması gerektiği başlı başına ayrı bir konu olduğu için, biz şimdilik yeteneğin fark edilmesine odaklanalım.

Yetenek, teknik beceriden daha kapsamlı bir yetiler topluluğu olduğu için, yetenekli diyeceğimiz çocuğun farklı alanlardaki tutumlarını da değerlendirmeye almakta fayda var. Çizim konusunda yetenekli çocuklar aynı zamanda iyi birer gözlemcidir, sohbet ederken ayrıntılara dair farkındalıkları sizi şaşırtabilir. 

Çizim, duygular ve gözlemin bir çıktısı olduğu için çizime yetkin olan zihin, anlamak ister. Bu konuda yetenekli çocukların bazen bitmez sorularıyla etrafını daralttığını görebiliriz. Kişisel mizaç unsurları ile değişkenlik gösterse de bunlar, genel geçer özelliklerdir. Yine bu çocukların gelişkin mizah yetenekleri, güçlü görsel hafızaları, parlak hayal güçleri, günlük yaşam içindeki yaratıcılıkları dikkat çekici olabilir. Bunlar kulağa çok hoş gelse de sıradan işlerden çabuk sıkılmaları, farklı konulara ilgi duyup, bunlara odaklanmakta zorlanmaları da söz konusudur…

Yaş ilerledikçe, çizimlerin gerçeğe benzerliği, sanatsal yetenek göstergesi olarak yeterli olmayacaktır. Mekanik beceriden öte, sanatsal bir yetenekten bahsediyorsak, konularda yaratıcılık, renk uyumları gibi farklı unsurları da görmek isteriz. Teknik bakış açısı bunları ister… Ancak ben çocukların Varol Abi’si olarak, en çok çocukların bu yolculuktan zevk almasını isterim. Ulaşılan sanatsal noktadan daha öncelikli olanı, çocukların bu yolda mutluluk duymasıdır.

Bana sosyal medyadan ulaşan ailelere ve çocuklara bu

 konuda hep yol gösteriyorum. Ancak çocukta yetenek arayışları konusuna en güzel noktayı Picasso koyuyor: “Keşke bir çocuk gibi güzel resim çizebilsem”…