Ultra İşlenmiş Besinler ve Sağlığımıza Zararları

Bugün paketlenmiş ürün tüketmeyenimiz yoktur herhalde (varsa da onları tebrik ederim). Nasıl tüketmeyelim ki, janjanlı ambalajlar, bağımlılık yapan tatlar ve her yerde karşımıza çıkan reklamlar. Peki bu ultra işlenmiş olarak adlandırılan gıdaların sağlığımıza zararı var mı? Yoksa eğer, neden reklamlarında küçücük boyutlarda sağlıklı beslenmek için bizim ürünlerimizi tüketin yerine sebze meyve yiyin ve hareket edin yazıyor. Biz üzerimize düşeni bu ufacık yazıyla yaptık gerisi size mi kalmış deniyor? 

NOVA sınıflandırması nedir?

Son yıllardaki bilimsel yayınlar bu noktaya dikkat çekmeye başladı ama unutmayın sigaranın bile kanserojen olduğunun kabul edilmesi için otuz yıla yakın bir zaman kaybettirildi. Bilimsel çalışmaları size anlatacağım ama öncelikle tükettiğimiz besinler üretilme özelliklerine göre nasıl sınıflandırılıyor buna bakalım. Bu değerlendirme için NOVA sınıflandırılması kullanılıyor.

1. İşlenmemiş veya minimum düzeyde işlenmiş gıdalar

İşlenmemiş gıdalara örnek olarak meyveler, sebzeler, tohumlar (ayçekirdeği, kinoa vb), kökler (turp, pancar, kereviz vb.) gibi bitkiler, süt ve yumurta gibi besinleri verebiliriz. 

Ezme, öğütme, süzme, pastörizasyon ve dondurma da minimal işlemede kullanılan basit yöntemlerdir.

2. İşlenmiş mutfak malzemeleri

Birinci grup gıdaların presleme veya öğütülmesi ile elde edilen ve tek başlarına yenmeyip yemeklere katılan maddelerdir (şeker, baharatlar, nişasta, tereyağı ve bitkisel yağ vb). Bunları mutfak yardımcı malzemeleri olarak kullanıyoruz.

3. İşlenmiş gıdalar

Besinlerin dayanıklılıklarını veya lezzetlerini arttırmak amacıyla doğal besinlere mutfak malzemeleri eklenerek elde edilen besinlerdir. Peynir, ekmek ve  tütsülenmiş gıdaları örnek olarak verebiliriz.

4. Ultra işlenmiş gıdalar

Doğal olarak bulamayacağımız, üretim tesislerinde çeşitli işlemlerden geçirilerek ve katkı maddeleri eklenerek üretilmiş besinlerdir. 

Protein, yağ ve nişastalar birtakım işlemlerden geçirilerek yapıları değiştirilir. Besinlere doğal ortamlarında olmayan şeker, fruktoz, tuz, yağ, tatlandırıcı, renklendirici, parlatıcı, yapıştırıcı, nemlendirici, hacim ve lezzet arttırıcı, kabarma sağlayıcı, köpüklenme ve bozulma önleyici gibi maddeler eklenir.

Bu besinlere örnek olarak gazlı içecekler, meyve suları, tatlı ve tuzlu atıştırmalıklar, salam, sucuk, sosis, dondurulmuş gıdalar, hazır çorbalar.

Ultra İşlenmiş Gıdaların Ortak özellikleri: 

Bu ürünlerin ortak noktaları düşük maliyetli, bozulmaya karşı dayanıklı, şeker, yağ ve bazı katkı maddeleri içermeleri nedeniyle lezzet bağımlılığı yapıcı ve yüksek kalorili olmalıdır. Bu besinlerin gittikçe artan şekilde tüketilmeleri lezzet algımızın ve alışkanlıklarımızın da değişmesine neden olmakta. Hızlı yenen bu besinler tokluk merkezi ayarlarımız ve bağırsak mikrobiyotamızda (bağırsaklarımızda yaşayan bakteriler) olumsuz değişikliklere neden olabilir.

Yurtdışında marketten aldığınız besinin ne kadar işlenmeye maruz kaldığını gösteren çok kullanışlı siteler var. Bunlardan bir tanesi https://www.truefood.tech. Bu siteye girerek almak istediğiniz ürünün puanını görebilirsiniz. Ülkemizde de www.gidadedektifi.com gibi sitelerden bilgi edinebilirsiniz.

İşlenmiş besinlerin yüksek karbonhidrat ve yağ içerenlerini tüketmenin zaten sağlığa zarar verdiği akla gelebilir. Fakat yapılan çalışmalarda aynı miktarda karbonhidrat, yağ ve lif içeren az işlenmiş ve ultra işlenmiş ürünleri tüketenler karşılaştırıldığında, ultra işlenmiş besin tüketenlerin kilo aldıkları görülmüş.

Ultra işlenmiş besinlerin sağlığımız üzerine olumsuz etkilerini gösteren bilimsel çalışmalar var.

Diyabet, obezite, hipertansiyon, kalp ve beyin damar hastalıkları, metabolik sendrom, demans, gebelik obezitesi, iltihabi hastalıklar, hassas bağırsak sendromu, kanserleri menopoz sonrası meme kanseri, astım ve ölüm riskini arttırır (1).

Bir iltihabi bağırsak hastalığı olan Crohn hastalığı, işlenmiş ürünlerden uzak durarak sebze ve meyve tüketen kişilerde %50 daha az görülür (2).

Depresyon ve kaygı bozukluğu gelişme riskini arttırırlar (3).

Diyetlerinde işlenmiş besin oranı >%10 olanlarda bunama (demans) riski %25 artmıştır (4).

Diğer yandan bazı bilim insanları bu konunun abartıldığını ve ciddi önlemler alınmasına gerek olmadığını söylüyorlar. Sonuç olarak elimizdeki verilere bakarsak ultra işlenmiş ürünleri hayatımızdan tamamen çıkaramasak ta sınırlandırmamız için yeterli kanıtların olduğunu düşünüyorum. Benden uyarması, son karar sizin.

Cici doktorum diyor ki…

Çocuklarınıza oyalansın diye verdiğiniz krakerlerin etiketlerini lütfen okuyun.  Tehlike büyük!