Akut Romatizmal Ateş (ARA)

Akut romatizmal ateş (ARA),  yeterli şekilde tedavi edilmemiş streptokok boğaz enfeksiyonu veya kızıl hastalığının bir komplikasyonu olarak ortaya çıkabilen inflamatuar bir hastalıktır. 

Halk arasında ‘Beta Mikrobu’ olarakta da adlandırılan, A Grubu Beta Hemolitik Streptokoklar bakteridir. Çocuklarda sıklıkla farenjit ve tonsillite neden olurlar. Zaman zaman kızıl hastalığı olarak da görülebilirler. 

ARA kış ve bahar aylarında daha sık ortaya çıkar. 

Bunun nedeni streptokoklara bağlı boğaz enfeksiyonlarının bu mevsimlerde daha sık görülmesidir. ARA streptokok enfeksiyonu yaygın olmasına rağmen gelişmiş ülkelerde nadir görülmektedir. Ne yazık ki gelişmekte olan ülkelerin bir çoğunda hala sık tanı konulmaktadır.

ARA bulaşıcı değildir. 

ARA genellikle streptokokal boğaz enfeksiyonunu takiben 2-4 hafta sonra ortaya çıkar. Streptokok bakterisi bulaşıcıdır. Kişiden kişiye yayılabilir. Fakat ARA bulaşıcı bir hastalık değildir. En sık 5-15 yaş arası çocuklarda görülse de daha küçük çocuklar ve erişkinlerde de görülebilir.

ARA kalpte kalp kapağı hasarları ve kalp yetmezliği gibi kalıcı hasarlar bırakabilir. Tedavi ile inflamasyonun yarattığı hasar azaltılabilir, ağrı ve diğer semptomlar hafifletilebilir ve romatizmal ateşin tekrar ortaya çıkması engellenebilir.

Akut romatizmal ateşin belirtileri nelerdir?

Belirtiler hastalık seyri sırasında değişiklik gösterebilir ve kalp, eklemler, cilt ve merkezi sinir sisteminde inflamasyon nedeniyle oluşurlar . 

• *Ateş
• *Eklemlerde ağrı ve hassasiyet (en sık diz, ayak bileği, dirsek ve el bileğinde)
• *Bir eklemden diğerine yer değiştiren gezici ağrı
• *Eklemlerde kızarıklık, ısı artışı ve şişlik
• *Cilt altında küçük, ağrısız şişlikler (nodül)
• *Göğüs ağrısı
• *Kalpte üfürüm
• *Halsizlik
• *Düz veya hafifçe kabarık, kenarları düzensiz, ağrısız döküntüler (eritema marginatum)
• *Düzensiz, kontrol edilemeyen vücut hareketleri (Sydenham koresi) 
•  Akut romatizmal ateş neden olur?

ARA,  grup A streptokok adı verilen bir bakterinin neden olduğu boğaz enfeksiyonu sonrası meydana gelir. Grup A streptokoklar streptokok tonsillit, farenjit  ve daha az sıklıkta kızıl hastalığına neden olur. Cilt ve diğer vücut kısımlarındaki grup A streptokok enfeksiyonları nadiren ARA’yı tetikler.

Streptokok enfeksiyonu ve ARA arasındaki bağlantı net değildir; ama bakteri bağışıklık sistemini aldatıyormuş gibi görünmektedir. Streptokok bakterisi vücudun bazı dokularında bulunan bir proteine benzer özellikte bir protein içerir. Böylece normalde bakteriyi hedef alan bağışıklık sistemi hücreleri vücudun kendi hücrelerine enfeksiyon ajanlarıymış gibi davranır. Özellikle kalp dokuları, eklemler, cilt ve merkezi sinir sistemi etkilenir.  Bu bağışıklık sistemi reaksiyonu inflamasyon ile yani mikropsuz iltahapla sonuçlanır.

Çocuğunuz streptokok bakterisini ortadan kaldırmak için antibiyotik tedavisini hızlı ve uygun bir şekilde alırsa ARA gelişme ihtimali oldukça azdır. Streptokoklara bağlı boğaz enfeksiyonu veya kızıl hastalığı geçirildiğinde tedavi edilmediğinde ya da yeterli dozda antibiyotik kullanılmadığında ARA geçirme riski vardır.

Akut romatizmal ateş her zaman kalbi etkiler mi?

Hayır. Etkilerse ortaya çıkan kapak hasarı tamamen kaybolur veya kalıcı olur. ARA kalıcı kalp hasarı yaptığında buna romatizmal kalp hastalığı adı verilir.

Kimler akut romatizmal ateş riski altındadır?

• *Sık streptokokal boğaz enfeksiyonu geçirenler.
• *Hiç tedavi almamış veya yeteri kadar tedavi edilmemiş streptokok enfeksiyonu geçirenler.
• *Ailesinde romatizmal ateş hikayesi olanlar. (Bazı kişilerde ARA gelişme ihtimalini artıran gen veya genler bulunur.)
• *Streptokok bakteri tipi. (Bazı streptokok bakteri türleri akut romatizmal ateşe neden olma ihtimali diğerlerine göre daha fazladır.)
• *Çevresel faktörler.Streptokok bakterisinin hızlı yayılımına ve sık temasın olduğu aşırı kalabalık, kötü sanitasyon gibi bazı durumlarda ARA geçirme riski artar.

 Akut romatizmal ateş komplikasyonları nelerdir?

ARA’nın neden olduğu inflamasyon birkaç hafta ile bir kaç aylara kadar sürebilir. Bazen inflamasyon uzun süreli komplikasyonlara neden olabilir.

Romatizmal kalp hastalığı romatizmal ateşin kalptte yarattığı kalıcı hasardır. Genellikle asıl hastalıktan 10-20 yıl sonra ortaya çıkar. Sorun genellikle iki sol kalp boşluğu arasındaki mitral kapak ve aort kapağında oluşur; ancak diğer kapaklar da etkilenebilir. 

Hasar şu sonuçlara neden olabilir:

• *Kapak darlığı.Kapaktaki bu darlık kan akımını azaltır. Bu komplikasyon ARA geçirildikten uzun yıllar sonra meydana gelir. Romatizmal aort darlığı, romatizmal mitral darlığı gibi.
• *Kapak yetmezliği.Kapaktaki bu yetmezlik kanın ters yönde akmasına izin verir. ARA kalp tutulumunda erken dönem bulgusudur.
• *Kalp kası hasarı. Romatizmal ateş ilişkili inflamasyon kalp kasının pompalama yeteneğini etkileyerek zayıflatabilir.

Akut romatizmal ateş önlenebilir mi?

ARA’yı engellemenin tek yolu streptokok boğaz enfeksiyonunu antibiyotikle hızla tedavi etmektir.

ARA’nın tedavisi var mı?

Tedavide kullanılan mucizevi bir ilaç yoktur. Bir romatizmal ateş atağı genellikle birkaç hafta ile birkaç ay içinde geçer; ama kalp hasarı ömür boyu devam edebilir. Bu yüzden korunma oldukça önemlidir.

• *Antibiyotikler. Streptokok bakterisini elimine etmek için penisilin veya başka bir antibiyotik kullanılır.

*Koruyucu tedavi: Antibiyotik tedavisinin tamamlanmasının ardından yeni bir ARA atağını engellemek için koruyucu antibiyotik tedavisi başlanır. Koruyucu tedavi 21 yaşına kadar ya da en az 5 yıllık tedavi tamamlanıncaya dek sürer. Ancak bu korunma süresi kalp tutulumu olanlarda en az 10 yıldır.

• *Anti-inflamatuar tedavi: inflamasyon, ateş ve ağrının azaltılması için aspirin veya naproksen gibi ağrı kesiciler verilir. 
• *Kortizon Tedavisi: Semptomlar ciddi ya da anti-inflamatuar tedaviye yanıt yoksa kortikosteroidler kullanılır.
• *Antikonvülzan ilaçlar: Sydenham koresinin neden olduğu şiddetli istemsiz hareketler için valproik asit (Depakin) veya karbamazepin (Tegretol) gibi antikonvülzan ilaçlar kullanılabilir.

Birden fazla ARA atağı geçirilir mi?

Evet. Çocuğunuzda başka bir atak gelişme ihtimali diğer çocuklara göre daha fazladır. Yıllarca süren düzenli koruyucu antibiyotik kullanımı çoğunlukla yeni atağı önler. 

Çocuğum ARA geçirirse aktivitelerini kısıtlamam gerekir mi?

Çoğu çocukta hastalığın akut evresi sonrasında aktivite kısıtlanması gerekmez. Yatak istirahati süresi çocuğunuzun hastalık şiddetine bağlıdır. Yatak istirahati 2 ile 12 hafta arasında olabilir.