Pandemi Döneminde Gelişen Uykusuzluk Koronasomnia

2019 Aralık ayında Çin’den tüm dünyaya yayılan Covid-19 salgını sadece fiziksel sağlığı değil aynı zamanda toplumun uyku düzenini de etkilemekte. Pandemide erişkinler kadar çocuklarda da uykunun süresi ve kalitesi  değişti, uykuya dalma güçlükleri ve insomnia (uyuyamama, uykuya dalmakta güçlük), biyolojik uyku-uyanıklık ritim bozukluğu gibi uyku ile ilişkili diğer hastalıklar görülmeye başlandı.

Uyku bağışıklık sistemimiz üzerinde önemli olumlu etkilere sahiptir.

Özellikle küçük çocuklarda sinir sisteminin gelişimi doğumdan okul çağına kadar devam etmektedir. Çocuklarda  özellikle uyku sırasında başta büyüme hormonu olmak üzere böbrek, böbrek üstü bezleri ve bağışıklık sisteminin düzenli çalışması için gerekli hormonların salınımı gerçekleştiği için uyku bozukluklarının yakından takip edilmesi son derece önemli.

Çocuklarda yetersiz uykuya bağlı

*İnsülin direnci ve diyabet,

*obezite,

*kaygı bozukluğu, depresyon,

* kalp ve dolaşım yolları hastalıkları riski artmaktadır.

COVID-19 enfeksiyonu sırasında veya sonrasında oluşan uyku bozuklukları çocuklarımızın sağlığını yakından tehdit edebilir.

 COVİD-19 salgını adeta dijital çağın başlangıcı oldu. Akıllı telefonlar, bilgisayarlar ve görüntülü görüşmeler hayatımızın bir parçası haline geldi. Erişkinler gece geç saatlere kadar dijital ortamdan iş toplantıları yaparken, çocuklar da uzaktan eğitim nedeniyle telefon, tablet ve bilgisayarları daha fazla kullanmaya başladı. İnternet ortamı çocukların yeni sosyalleşme ortamları oldu. Bu durum da beraberinde gece geç saatlere kadar online sohbetlere, oyun oynamalara ve internette gezinmelere neden olarak uyku başlangıcının gecenin ilerleyen saatlerine veya sabahın ilk ışıklarına kaymasına neden oldu.

Pandemi döneminde her dört kişiden birinde uyku bozukluğu mevcut.

 Gece uyuması gereken vakti uyanık geçiren uyuyamayan olgularda gelişen uyku bozukluğuna; İnsomnia (Uykusuzluk) ve Korona kelimelerinin birleştirilmiş şekli ile ‘’Koronosomonia’’adı verilerek pandemi ile hayatımıza giren uyku bozukluğu tıp literatüründe yerini aldı.

UYKU APNESİ

Uyku sırasında 10 saniye süre ile solunumun durması uyku apnesi olarak tanımlanmıştır. Sağlıklı  çocuklarda da uyku sırasında solunumu kontrol eden mekanizmaların zayıf olması nedeniyle çok sayıda apne oluşabilir.  

Koronavirüsün genellikle giriş yeri üst solunum yolları olması sonucu bademciklerin, geniz etlerinin veya üst solunum yollarının iltihaplanmasıyla gece boyunca çocuğunuzda uykuda çok sayıda nefes durmaları yani boğulmalar veya horlamalar görülebilir. COVİD-19 hastalığını hafif geçiren çocuklarda bu durum kısa sürede düzelebilir. Ancak diyabet ve kalp sorunu olan çocuklarda COVİD-19 ile oluşan uyku apnesi kronik hastalıklarının alevlenmesine ya da kontrolden çıkmasına neden olabilir.

Uyku apnesi ile çocuğunuzda neler olur?

*Hafif uykudan derin ve dinlendirici uykuya geçiş zorlaşır.

*Her soluk durması ile  kan oksijen seviyesinde azalma meydana gelir.

*Apne ile vücutta stres hormonları artar.

*Kalp hızı artar.

*Kan şekeri artar

Riskli çocuklar özellikle ebeveynleri tarafından uyku sırasında gelişebilecek tıkanmaklar açısından yakından takip edilmeli ve farkedildiğinde doktoru durumdan haberdar edilmeli.

HİPERSOMNİA

Çocuklarda fizyolojik sınırı aşan, hastalık düzeyinde aşırı uyumaya hipersomnia denir. COVİD-19 hastalığının akut döneminde aşırı uyku isteği, yataktan kalkamama gibi yakınmalar görülebilir. Özellikle long-COVID diye adlandırılan bulaştırıcılığın olmadığı ancak 3 ay kadar devam eden uzamış semptomları olan çocuklarda hipersomnia sık görülmektedir. Uyku sırasında salınan melatonin hormonunun iltihabi iyileştirici (antienflamatuar) etkileri göz önüne alındığında aşırı uyuma isteği aslında koruyucu bir refleks mekanizmadır. Ancak ağır COVİD-19 enfeksiyonu sırasında gelişen solunum sıkıntısı sonucunda solunum iş yükünün artmasıyla oluşan uykuya meyil son derece önemli bir bulgu olup hayatı tehdit edici bir duruma yol açabilir. Bu durum farkedildiğinde çocuğunuzu en yakın sağlık merkezine hızlıca ulaştırmalısınız.

COVİD-19 enfeksiyonu çocuğunuzun uyku düzenini bozup geçici veya kalıcı uyku bozukluklarına neden olabilir.

Gerek korku, endişe nedeniyle gerekse yaşam tarzının değişmesi, elektronik cihazlarla çok vakit geçirme sonucunda çocuğunuz normal biyoritminden çıkarak uyku bozukluğu yaşayabilir. Çocuklarınıza maske-mesafe-hijyen kurallarına uyarak günlük yaşına uygun fiziksel aktivitelere yönlendirerek elektronik aletlerden uzak hobiler edinmeyi sağlayabilirsiniz. Hobileri fobilerini yenmede çok etkili olacaktır. Salgından uzak mutlu günler dileğiyle…

Cicidoktorum diyor ki…

Çocuklarımız zaten uyumamak için direnirken şimdi de koronosomnia hayatımıza girdi. E bu durumda ne diyoruz. Eeeeeee…….Eeeeeeee…….Eee…..