Konuşma Sesi Bozuklukları “Ayı vız vız vız..”

Özellikle okul öncesi dönemde halk tabiri ile “harfleri söyleyememe”/ “harf bozukluğu” çocuklarda en sık karşılaştığımız konuşma sorunlarından biridir. Konuşma sesi hataları aileler tarafından şirin görünmekte ve okula başlayınca kendiliğinden düzeleceği düşünülmektedir.

Özellikle okul öncesi dönemde halk tabiri ile “harfleri söyleyememe”/ “harf bozukluğu” çocuklarda en sık karşılaştığımız konuşma sorunlarından biridir. Konuşma sesi hataları aileler tarafından şirin görünmekte ve okula başlayınca kendiliğinden düzeleceği düşünülmektedir.

Çocuklarda gelişimin her alanında olduğu gibi konuşma sesleri de belli bir gelişimsel süreç içerisinde edinilir. Örneğin 3 yaşında bir çocuğun / r/ sesini hatalı üretmesi normal iken, /b/ sesini artık doğru üretebiliyor olması beklenir.  Bir başka noktada bazı çocuklar edinemedikleri konuşma sesini tutarlı bir şekilde yanlış üretirken, bazı çocuklarda tutarsız hatalar yaparlar . Örneğin /kedi/ diyebilen bir çocuk, köpek kelimesini / töpet/ olarak üretebilir. Bu durum da aileler açısından oldukça kafa karıştırıcı olabilmektedir. 

Bu konuyu anlayabilmek artikülasyon  bozukluğu ve fonolojik bozukluk kavramlarını anlamak gerekir

Artikülasyon bozukluğu nedir?

Artikülasyon bozukluğu, kişinin konuşma seslerini yanlış veya eksik üretmesidir. Artikülatör organlar ( dil, dudak vb.) yanlış pozisyona girdiğinde artikülasyon bozukluğu ortaya çıkar. Örneğin kişi “elma” yerine “eyma”, “kalem” yerine “talem” diyebilir.

Kişi tutarlı hatalar yapar. Örneğin /k/ sesini kullanamıyor ise bu durum tüm /k/ sesi içeren kelime yada heceler için geçerlidir.

Artikülasyon bozukluğunun nedeni nedir?

Bir çok nedeni olabilir. Bu uzmanın yapacağı değerlendirmeler sonucu ile neden anlaşılabilir. Anatomik veya fizyolojik (örn: dudak damak yarığı, işitme kaybı, nörolojik hastalıklar vb) kaynaklar olabileceği gibi yanlış öğrenmeden de kaynaklanabilir. Çoğu kez belirgin bir sorun olmaksızın da artikülasyon bozukluğu gözlenebilmektedir.

Fonolojik bozukluk nedir

Konuşma sesleri belirli dilbilgisi kuralları çerçevesinde bir araya getirilerek kullanılır. Sesbilgisel (fonolojik) bozukluklarda kişiler hecelerin yerlerini değiştirebilir, bir konuşma sesinin yerine başkasını kullanabilir ya da ses ekleyip düşürebilir.

Fonolojik bozukluk ile artikülasyon bozukluğu arasındaki fark nedir?

Artikülasyon bozukluğu olan çocuklarda yanlış ses üretimi sabittir. Çocuk örneğin /k/ sesini hiç üretemez. Ancak fonolojik bozuklukta çocuk o sesi üretebilmesine rağmen hedef sesin yerine farklı sesler getirebilir. Örneğin /kaş/ kelimesinde /k/ sesini doğru söylerken /kuş/ kelimesini /tuş/ olarak söyleyebilir.

Ayrıca hece düşürme, hecelerin yerlerini değiştirme gibi durumlara da sıkça rastlanır.

Çocuğumda artikülasyon bozukluğu mu var yoksa fonolojik bozukluk mu var nasıl anlarım?

Bunu anlamanın en doğru yolu uzman değerlendirmesidir. Artikülasyon bozukluğu ve fonolojik bozukluk bir arada ya da tek olarak gözlenebilir.

Yapılacak değerlendirme ile nasıl bir sorun olduğu belirlenir. Dil ve konuşma bozukluğunun kaynağı belirlendikten sonra da bu doğrultuda uzman nasıl bir yol izleyeceğini belirler.

Çocuğumun konuşması büyüdükçe düzelir mi?

Yapılacak değerlendirme ile hangi seslerde ve ne tip bir sorun olduğunun anlaşılması, yaşı da dikkate alınarak gerekli değerlendirmelerin yapılması önemlidir. Fiziksel bir neden olmaksızın artikülasyon bozukluğu gözlendiğinde aileler çocuk büyüdükçe bu sorunun kendiliğinden düzeleceğini inanır. Bu olabilir. Ancak olmaması durumunda mevcut artikülasyon bozukluğu çocuğun sosyal ve duygusal gelişimini olumsuz yönde etkilemekte ayrıca akademik başarısı üzerinde de olumsuz etkiler yarabilmektedir. Özellikle günümüz eğitim sisteminde okul eğitiminin erken yaşlarda başlaması ile mevcut konuşma sorunlarının akademik performansı etkileme ihtimali de artabilmektedir.

Her yaşta terapi yapılabilir mi?

Terapi her yaşta yapılabilir. Uzman tarafından yapılacak değerlendirme sonucunda sorunun ne olduğu tespit edilip, süreç belirlenir. Bir çok kişi küçük çocuklarda yada tam tersi yetişkinlerde terapi yapılamayacağını düşünür. Oysa ki sorunun tespiti ile uygun görülürse her yaşta terapi yapılabilir.

Ne zaman bir uzmana gitmeliyim?

Çocuğunuzun konuşması bebeksi ise, çevresindeki kişiler bazen söylediklerini anlamakta güçlük çekiyorsa ve en önemlisi bir sorun olduğunu hissediyorsanız uzmandan görüş almakta yarar vardır.

Cicidoktorum diyor ki…

Konuşma sorunlarını erken tespit etmek sorunun kolay çözümüne yardımcı olur.