Uyku ve Obezite

Uyku hayatımızın üçte birini kapsayan sağlıklı bir yaşamın vazgeçilmez parçasıdır. Erişkin bir insan ömrünün %30’ u uykuda geçirdiğini düşünürsek 75-80 senelik ömrümüzün neredeyse 25-30 yılı uykuda geçmektedir. Bu yüzden uyanık kaldığımız zaman kadar uykuda geçirdiğimiz süreninde normal sınırlarda olması sağlığımız için oldukça önemlidir.

Pandemi uyku düzenimizi bozdu

Salgın nedeniyle evden çalışma, okulların kapatılması ve sokağa çıkma kısıtlamaları ile başlayan hızlı dijitalleşme çocuktan erişkine tüm yaş gruplarında uyku düzeninde değişmelere neden oldu.  Akıllı telefonlar, bilgisayarlar ve görüntülü görüşmeler hayatımızın bir parçası haline geldi. Erişkinler gece geç saatlere kadar internet aracılığı ile iş toplantıları yaparken, çocuklar da uzaktan eğitim nedeniyle telefon, tablet ve bilgisayarlara fazlası ile vakit ayırır oldu. Dijital ortam tüm yaş gruplarının yeni sosyalleşme ortamları oldu. Gece geç saatlere kadar online sohbetlere, oyun oynamalara, sohbetlere neden olarak uyku başlangıcının gecenin ilerleyen saatlerine veya sabahın ilk ışıklarına kaymasına aynı zamanda da kontrolsüz atıştırmalara vakitsiz öğünlere sebep oldu.

Çocuklarda uyku sorunları obeziteye yol acabilir

Çocuklarda uykuyla ilgili sıkıntılar; uykuya dalma, sürdürme güçlüğü, obezitenin artışıyla birlikte uyku  apnesi  tüm bunların sonucunda konsantrasyon güçlüğüne, davranışsal ve  hafıza problemlerine yol açtığı çalışmalarla gösterilmiştir. Yetersiz ve kalitesiz uyku obezite gelişmesine zemin hazırlayarak uyku apne riskini daha da artırmakta ve çocukları kısır döngüye sürüklemektedir.

ÇOCUĞUMDA UYKU BOZUKLUĞU VAR MI?

Çocuğunuzda gözlemlediğiniz uyku düzensizlikleri haftada en az 3 gün görülen ve 3 ay süreyle devam eden problemler ise uyku bozukluğu gelişmiş olabilir. Çocuklarda sıklıkla görülen uyku sorunları; sık sık nefeste durma nedeniyle uyanma, uykuya direnme, sık sık uyanma ve uykuya dalmakta güçlük çekmedir.

TV VE BİLGİSAYAR ÇOCUKLARIN UYKU HİJYENİNİ BOZUYOR

Uyku bozukluğu gelişen çocuklarda yatak odasında televizyon, bilgisayar, cep telefonu ve tablet benzeri elektronik aygıtlar uyku düzeninde bozulmaya neden olarak mevcut uyku bozukluğunun derinleşmesine neden olacaktır.  Bilgisayar ve televizyon gibi cihazlar akşam saatlerinde melatonin salınmasına engel olduğundan bu çocukların hem uykuya dalmaları hem de uykuyu kaliteli bir şekilde sürdürmeleri güçleşmektedir. Ayrıca  bu durum çocukların hem uykuya dalmaları hem de uykuyu kaliteli bir şekilde sürdürmelerini engelleyip uyku derinliğini azaltmaktadır.

UYKU VE OBEZİTE İLİŞKİSİ

Çocuklarda en az salgın kadar önemli olan obezite genellikle genetik faktörler,  dengesiz  beslenme ve hareketsizlik gibi pek çok nedene bağlı olarak maalesef günümüzde önemli bir sorun olarak sıkça karşımıza çıkmaktadır.  Her ne kadar ilk olarak akla gelen sebeplerden biri olmasa da, düzenli uyuyamamak da obezite nedenlerindendir. Günde 6 saatten daha az uyuyan kişilerde obezite riski yüzde 45 oranında artarken, az ve düzensiz uyuyan çocuklarda  fazla yemek yeme ve sürekli atıştırma isteği obezite ile sonuçlanmaktadır. 

İştah ve açlığı etkileyen iki önemli hormon vardır. Yağ dokusundan salınan leptin hormonu iştahı baskılarken, mideden salınan ghrelin hormonu iştahı uyarmaktadır. Az uyuyan ya da derin dinlendirici uyku evrelerini uyuyamayan çocuklarda ghrelin artarken leptin salınımı baskılanır. 

UYKU BOZUKLUĞU NASIL OBEZİTE YAPAR?

1-Az ve dinlendirici uykudan yoksun çocuklar daha çok yiyor.

Az ve dinlendirici uykudan yoksun çocukların ghrelin salınımı ile doymuş yağ ve basit karbonhidrattan yoğun gece atıştırmalarına yöneltmektedir.

2-Uyku süresi yeme biçimini değiştirir.

Uyku süresinin azalması sempatik sistem aktivasyonuna neden olarak iştah artışına öğün içerikleri, tüketilen porsiyonlar ve öğün saatleri üzerinde değişikliklere neden olmaktadır. Hızlı kalori sağlayan fast food tarzı yiyecek alımı isteği çocukları dengeli beslenmeden uzaklaştırmaktadır. 

3-Melatonin hormonunun yetersizliği düzensiz atıştırma alışkanlığına neden oluyor.

İnsan vücudunun bir biyolojik saati bulunmaktadır. Bu saatin en önemli lokomotifi melatonin; yani uyku hormonudur. Uyku süresindeki kayıp ve düzensizlikler özellikle kahvaltı öğününde daha az besin tüketimi ve gün içerisinde düzensiz saatlerde daha çok atıştırmaya yol açar. Bunun sebebi ise melatonin hormon seviyesinin uyanılan saatte henüz azalmamış olması yani vücudun uykuya devam etme isteğinden kaynaklanmaktadır.

4-Uykusuzluk hareket etme isteğini azaltıyor.

Uykusuzluk , derin dinlendirici uyku dönemlerinin yeterince uyuyamama gün içerisindeki bilişsel fonksiyonlar kadar motor aktiviteyi de etkilemektedir. Uyku hali, yorgunluk hissi ve bitkinlik gibi sebepler ile egzersiz yapma isteği de azalmaktadır. Aşırı yeme isteğinin yanısıra uykusuzluk sonucunda gelişen hareketsizlik çocuklarda başta obezite olmak üzere kalp ve dolaşım sistemi hastalıklarına da zemin hazırlar. 

Bebeklerde kaliteli uyku için öneriler 

*Sağlıklı uyku alışkanlığının gelişmesi için küçük bebek ve çocuklarda; sallayarak, emzirerek uyutma alışkanlığı varsa, sonlandırın. 

*Bebek nerede yattıysa orada uyanmasını sağlayın. 

*Bebeğin sevdiği bir oyuncak veya battaniye ile uyumasına izin verin.

*Bebeğin kendi yatağında ve kendi kendine uyuması sağlanyın.

*Uyku saatini siz belirleyin ve bu konuda tutarlı olun.

*Çocuk odasında televizyon bulundurmayın.

Büyük çocuk ve ergenler için kaliteli uyku önerileri

*Büyük çocuklar ve ergenlik döneminde; uyku rutini oluşturun.

*Çocuk yatak odalarını tüm elektronik haberleşme aygıtlarından arındırın. 

*Gece geç saatlere kadar uyanık kalmalarının önüne geçin. 

*Yetersiz uykunun obezite riskini artırarak uyku apnesine yol açarak uyku kalitesini kötüleştireceği unutmayın. 

Özetle biyolojik ritme uygun yeterli sürede ve derin dinlendirici uyku evrelerini içeren bir uyku düzeni çağımızın gerçek salgını olan obezite gelişiminden çocuklarımızı koruyan yaşamın en doğal periyodudur. Ebeveynler olarak üzerimize düşen önemli görevlerden birisi de çocuklarımıza sağlıklı bir uyku zemini hazırlamaktadır. Sağlıklı uyku sağlıklı gelecek ve bünye için vazgeçilmezdir.

Cicidoktorum diyor ki

Kaliteli bir uyku
kaliteli ve uzun bir yaşam demek…