Aşk-ı Şema

Şema Nedir?

Şema, insanların çocukluk dönemlerinde ebeveynlerinin yanlış tutum ve davranışlarından dolayı geliştirdikleri, sonraki gelişim dönemlerinde iletişim kurmada sorun yaratan duygu, düşünce ve davranış kalıplarıdır. Çocukluk döneminde oluşan şemalar, yetişkinlik döneminde ilişkilerimizi ve ilişki kurma biçimlerimizi etkileyecektir. Jeffrey E. Young tarafından geliştirilen şema kuramına göre toplamda 18 şema bulunmaktadır. 

Terk Edilme Şeması

Gelecekte ilişkilerimizi derinden etkileyecek olan “Terk Edilme Şeması” bu şemalardan biridir. Çocukluk döneminde ebeveynleri tarafından sık sık terk edilen çocukluklarda bu şemanın oluşma ihtimali yüksek olacaktır. Terk Edilme Şeması, ebeveynlerin uzun süreli evden ayrılma, çocuğun istemediği bir yerde zorla terk edilmesi, küsme ve odaya kapatma gibi davranışları sonucunda oluşacaktır. Bu şemanın çocuğun bilinçaltında gelişimi ise çocuğun bu durumu kabullenmesi ve içselleştirmesiyle gerçekleşecektir. Yani başka bir anlamda çocuk, hayatındaki ilk ve tek bilge olan ebeveynlerinin kendisini terk etmesi sonucu, kendisinin terk edilmesi gereken bir insan olduğuna inanır. İçselleştirme bu şekilde gerçekleşir ve istenmeyen bu olumsuz yaşantılar bastırılarak bilinçaltına atılır. 

Bilinçaltında Terk Edilme Şemasına sahip olan birey, birçok ilişkisinde bu şeması tetiklenerek sık sık kendini terk edilme durumlarına düşürecek, aslında kendi gerçeğini yaşayacaktır. Çünkü terk edilmesi gerektiğini düşünmektedir. Psikolojideki tanımı ile, “Kendini Gerçekleştiren Kehanet” gerçekleşecektir. 

Ve aşk…

Aşk aslında bir şema tetiklenmesidir. Çoğumuzun şemaları üzerine oluşturduğu benliklerimiz, bu şemaları tetikleyecek kişileri bulur ve aşık olur.

Terk Edilme Şemasına sahip bireyler nasıl partner seçer?

Örneğin, bu şemalardan biri olan Terk Edilme Şemasına sahip olan birey, partner seçiminde bilinçaltının yönlendirmesiyle terk etme potansiyeli yüksek kişiler arasından tercihini yapacaktır. Çünkü, çocukluk döneminde sık sık terk edilmiş olması sebebiyle bu tür durumlar ona tanıdık ve güvenilir gelecek, bu gibi durumlarda nasıl davranacağını bilecektir. Böylece daha önceki ilişkilerinde sık sık terk eden, cazibeli olması nedeniyle başkaları tarafından beğenilme ve istenme potansiyeli yüksek olan, her an terk edecekmiş gibi ilgisiz davranan kişilere aşık olacaktır. Sonucunda kendini gerçekleştiren kehanet yaşanacak ve kişi terk edilmeye mahkum olacaktır. İlişkilerinde her terk edilişinde, kendini tanıdık ve güvenli ortamda bulan birey, bu ortamları sık sık yaşamak isteyecektir. Terk edilmeyi beklerken, terk edilmediği durumlarda ise ne yapacağını bilemeyecek, kendini güvende hissetmeyecek ve panik olacaktır. Bu durumda, kişinin davranışları, partnerinin kendisini terk etmesini sağlayacak yönde değişecektir. Yani, aşırı sahiplenme ve ilgisiyle boğma, sebepsiz kıskançlıklar, anlamsız kuşkucu yaklaşımlar sergileyerek partnerinin sonunda kendisini terk etmesini sağlayacaktır.

Kusurluluk Şeması

Bir diğer örnek olan “Kusurluluk Şeması”nın varlığında da benzer durumlar gözlenir. Kusurluluk Şeması, ebeveynlerin sık sık çocuğunu suçlaması, eleştirmesi ve kusurlu görmesiyle ortaya çıkar. “Kusurlu” olduğuna inanan çocuk, bunu içselleştirerek bu şemayı oluşturmuş olur. 

Kusurluluk Şemasına sahip bireyler nasıl partner seçer?

Kusurluluk şemasına sahip birey, partner seçiminde ebeveynleri gibi kendisini sık sık eleştirme, suçlama, hor görme potansiyeli yüksek olan kişilere aşık olacaktır. Bu nedenle ilişkisinde zaman zaman şiddet boyutuna ulaşabilecek çatışmalar yaşayacaktır. Bu tür durumlar olmadığı zaman, kusurlu görüldüğü tanıdık ve güvenli ortama girmek istediği için partnerini kendini kusurlu görmeye itecek şekilde kışkırtacaktır. 

Tüm şematik aşk ilişkilerinde benzer bir süreç yaşanıyor olmasına rağmen bu, ilişkilerin her zaman örneklerde olduğu gibi olumsuz bir aşk hayatına dönüşeceği anlamına gelmez. Bazı aşklar böyle başlasa da böyle devam etmeyebilir. Hatta bazı aşklar böyle başlamayadabilir. Şemaların tetiklenmesine rağmen şemalarda karşılıklı denge sağlandığı durumlarda aşk ilişkisi güçlü, sağlıklı ve uzun süreli olacaktır. 

Cici doktorum diyor ki!

Siz de benim gibi yazıyı okurken
“Acaba bende hangi şema var?” diye düşündünüz mü? 😃